Vendimet në dorën e atyre që nuk vuajnë pasojat

“Është e vështirë të imagjinohet një mënyrë më e çmendur dhe e rrezikshme se marrja e vendimeve kur kjo lihet në dorën e atyre që nuk vuajnë asnjë pasojë nqs janë gabim.” – Thomas Sowell

Vendimmarrja është procesi ku zgjedhjet për veprimet e ardhshme bëhen duke u bazuar në informacionin e disponueshëm. Një shprehje e famshme e Thomas Sowell thotë, “Është e vështirë të imagjinohet një mënyrë më e çmendur dhe e rrezikshme se marrja e vendimeve kur kjo lihet në dorën e atyre që nuk vuajnë asnjë pasojë nqs janë gabim.” Ky koncept tregon për rrezikun e vendimeve të marra nga njerëzit që nuk do të preken drejtpërdrejtë nga pasojat negative të vendimeve të tyre. Kjo nuk është thjeshtë një ide abstrakte – historia ka dhënë shumë shembuj të kësaj natyre të vendimmarrjes.

Një nga shembujt më të qartë mund të merret nga kriza financiare globale e vitit 2008. Kjo ngjarje u shkaktua nga vendimet e marra nga drejtuesit e bankave dhe institucioneve financiare, të cilët u angazhuan në praktika të rrezikshme dhe spekulative që tani njihen si të paqëndrueshme, duke lënë ekonominë globale në kaos. Por, ndërkohë që shumë prej tyre nuk pësuan pasojat e vendimeve të tyre, qytetarët e zakonshëm patën humbje të madhe në kontekstin e vendeve të tyre të punës dhe kursimeve të jetës.

Një shembull tjetër, më dramatik, vjen nga periudha e Luftës së Ftohtë. Në atë kohë, udhëheqësit e SHBA-së dhe Bashkimit Sovjetik ishin gati të rrezikonin një luftë bërthamore me pasoja të tmerrshme, duke lënë në dorë të fatit qindra miliona njerëz. Megjithëse vendimet e tyre mund të çonin në një katastrofë të madhe, ata vetë nuk do të ndikoheshin aq sa shtetasit e thjeshtë të vendeve që ata drejtonin. Fati i tyre personal dhe i familjeve të tyre, në mënyrë të përgjithshme, nuk do të ishte në rrezik të njëjtë me atë të popullsisë së përgjithshme.

Historia njerëzore ka dhënë shumë shembuj të tjerë të kësaj natyre, ku vendimmarrja është lënë në duar të atyre që nuk pësojnë pasojat e veprimeve të tyre. Kjo mund të ndodhë në çdo nivel, nga politika globale deri te vendimet në jetën e përditshme.

Një mënyrë për t’iu vënë përballë këtij problemi është që të rritet ndërgjegjësimi dhe të inkurajohet përgjegjësia personale. Njerëzit duhet të jenë të vetëdijshëm se çdo vendim ka pasojat e veta, dhe ata që marrin vendimet duhet të jenë përgjegjës për to. Kjo do të thotë që ata duhet të jenë të gatshëm të pranojnë pasojat e vendimeve të tyre, dhe të punojnë për të minimizuar ndonjë dëm të mundshëm për të tjerët.

Përgjegjësia dhe ndërgjegjësimi janë çelësat për të shmangur rreziqet e vendimmarrjes pa përgjegjësi. Historia ka treguar se kur vendimet merren pa marrë parasysh pasojat ndaj të tjerëve, rezultatet mund të jenë shkatërruese. Prandaj, është thelbësore që të gjithë të kuptojmë se çdo vendim ka rëndësi, dhe se pasojat e veprimeve tona mund të kenë një ndikim të madh në botën përreth nesh.