Në vitet ‘70, linguisti dhe misionari Daniel Everett, shkoi tek fiset Piraha të Amazonës për të studjuar jetën e tyre si dhe për t’i konvertuar në fenë kristiane.
E kundërta ndodhi. I ndikuar nga koncepti Piraha i të vërtetës, Danieli gradualisht e humbi besimin në fenë e tij dhe u konvertua në ateizëm.
Pirahat amazonase dhe botëkuptimi i tyre
Pirahat janë një fis i veçantë me praktika të veçanta të cilat ndryshojnë thelbësisht nga botëkuptimi fetar monoteist. Ja disa nga konceptet e tyre në lidhje me jetën:
Bota është një vend që gjendet vetëm në të tashmen. Pirahat nuk kanë një koncept të fortë të kohës së kaluar dhe të ardhmes. Ata e konsiderojnë kohën si diçka fluide dhe jo lineare siç e percepton shumica e kulturave të tjera.
Mungesa e përëndive dhe besimeve të pasjetës. Pirahat kanë një perëndi krijuese apo një jetë pas vdekjes. Konceptet e tyre të botës janë të lidhura me eksperiencat e tyre të përditshme dhe perceptimet e tyre direkte të lidhura me realitetin.
Vlerësimi i përvojës direkte. Besimi i tyre me atë që është “e vërtetë” është i lidhur ngushtë me atë që ata mund të përjetojnë në mënyrë të drejtëpërdrejtë. Për shembull, nëse dikush thotë se ka parë një panterë, kjo është e vërtetë. Nëse dikush thotë se dikush tjetër ka parë një panterë, por nuk ishin aty për ta dëshmuar këtë, kjo nuk është e vërtetë sipas tyre.
Gjithashtu, gjuha e tyre është shumë unike dhe reflekton mënyrën se si ata e përjetojnë botën. Për shembull, ata nuk kanë numra apo koncepte të kohës së kaluar dhe të ardhmes në gjuhën e tyre.
Pirahat nuk kanë një koncept të pronës private në kuptimin perëndimor, por kanë më shumë një shoqëri të bazuar në ndarje të mirash dhe përgjegjësi të ndërsjellë. Në shoqëritë perëndimore, pronësia private është e mbrojtur me ligj dhe është një koncept themelor në ekonomi, ndërkohë që Pirahat vlerësojnë më shumë bashkëpunimin dhe ndarjen e resurseve. Kjo reflekton pikëpamjen e tyre të botës ku prioritet është përjetimi i menjëhershëm dhe i përbashkët.
Ndryshimet në mes koncepteve piraha dhe monoteizmit
Kur e krahasojmë këtë me botëkuptimin monoteist, siç është ai i krishterë, ndryshimet janë rrënjësore. Përgjithësisht, botëkuptimet monoteiste kanë një perëndi krijuese, një jetë pas vdekjes, dhe një sens të fortë të moralit dhe të drejtësisë. Ata kanë koncepte të forta të së kaluarës dhe të ardhmes, dhe kanë një tendencë të theksojnë rëndësinë e besimit, madje edhe në mungesë të përvojës direkte.
Ndryshimet e mëdha midis këtyre dy botëkuptimeve mund të shpjegojnë pse Everett ndjeu një përplasje kaq të madhe në mes besimeve të tij dhe atyre të Pirahave, dhe pse ai në fund të fundit ndryshoi bindjen e tij.
Daniel Everett konvertohet në ateist
Daniel Everett gjatë gjithë kohës së tij me fisin Piraha në Amazonë, u sfidua thellësisht nga parimet dhe mendësitë e tyre. Këto sfida e çuan atë të rishqyrtonte dhe të rivlerësonte shumë nga besimet e tij të thella në lidhje me jetën dhe Zotin.
Pirahat nuk e kanë konceptin e një Zoti krijues apo besimin në një jetë pas vdekjes. Ata jetojnë në një botë gjithnjë në të tashmen, me një fokus të fortë në përvojat dhe perceptimet e tyre të momentit. Koncepti i tyre i “të vërtetës” përqendrohet shumë më tepër tek ajo që ata e shohin, e dëgjojnë, e prekin ose e ndiejnë vetë, sesa tek besimet e padëshmuara apo të paeksperiencuara.
Everett filloi të vinte në dyshim nëse besimet e tij të krishtera, që kishin qenë një pjesë thelbësore e identitetit të tij, ishin në fakt të vërteta. Ai e humbi besimin e tij gradualisht, dhe në fund e shpalli veten ateist aty nga fundi i viteve ‘90. Reagimi i familjes së tij ishte aspak në mbështetje të vendimit të tij. Gruaja e divorcoi dhe fëmijët i prenë krejtësisht kontaktet me të. Më vonë, në 2008, marrëdhëniet me fëmijët u rregulluan plotësisht ngaqë ata arritën t’i pranonin pikëpamjet e të atit në lidhje me fenë.
Megjithëse ky është një tregim i hidhur në shumë mënyra, ai tregon se sa e rëndësishme është vënia në pikëpyetje dhe sfidimi i besimeve tona. Një gjë e tillë pati pasoja serioze për Everett, por pavarësisht ai përsëri zgjodhi të drejtën për të ndjekur bindjet e tij.