Interpretimi i së Vërtetës dhe Rreziku i Fallacisë Ad Populum

Kjo e thënë nga Bertrand Russell “Nëse 50 milionë njerëz thonë një budallallëk, ai përsëri i tillë ngelet” kritikon fenomenin e njohur si “fallacia ad populum”. Kjo fallaci logjike është kur diçka pranohet si e vërtetë ose e drejtë vetëm sepse shumë njerëz e besojnë ose e pranojnë atë.

Me fjalë të tjera, Russell thotë se e vërteta nuk varet nga aprovimi i shumicës. Sipas tij, e vërteta ka vlerën e vet dhe nuk ndikon nëse një numër i madh i njerëzve besojnë në një gënjeshtër ose një budallallëk. Budallallëku mbetet budallallëk, pa marrë parasysh se sa njerëz e pranojnë atë si të vërtetë.

Ky citat mund të shërbejë si një kujtesë për të qenë kritikë ndaj informacionit që na jepet, veçanërisht në kohët e sotme ku lajmet dhe informacionet përhapen shpejt dhe gjerësisht përmes mediave sociale. Është e rëndësishme të kuptojmë se sajimi i një ideje nuk e bën atë automatikisht të vërtetë.

Veçoritë e të vërtetës dhe interpretimi i saj janë çështje që filozofët kanë shqyrtuar për shekuj. Kjo është e rëndësishme, sidomos kur kemi të bëjmë me fenomene si “fallacia ad populum” ose iluzionin e të vërtetës kolektive.

Një mënyrë për ta shqyrtuar këtë çështje është përmes filozofisë së epistemologjisë, disiplina që merret me natyrën, burimet dhe kufijtë e dijes. Në fakt, një pyetje kyçe në epistemologji është “Ç’është e vërteta?”. A është e vërteta një përputhje e mendimeve tona dhe realitetit? Apo është thjesht një konstrukt shoqëror që formohet nga bindjet tona kolektive?

Ka një perspektivë që e vërteta është një përputhje me realitetin, një ide e njohur si teoria e korrespondencës. Sipas kësaj teorie, një ide është e vërtetë nëse përputhet me realitetin objektiv, i cili ekziston i pavarur nga bindjet e njerëzve. Kjo do të thotë se edhe nëse ka 50 milionë njerëz të cilët janë të bindur për një budallallëk, ai përsëri budallallëk ngelet.

Megjithatë, ka edhe perspektiva të tjera që shohin të vërtetën si një konstrukt shoqëror ose si diçka subjektive. Këto teori mendojnë se ajo që pranojmë si e vërtetë formohet nga marrëveshjet shoqërore dhe kultura e kohës sonë. Që do të thotë se ajo që pranojmë si e vërtetë mund të ndryshojë me kalimin e kohës dhe të ndryshojë në varësi të kontekstit shoqëror. Kjo perspektivë, megjithëse ka mjaft kritika, shpjegon pse mund të ketë ndryshime të mëdha në atë që pranojmë si të vërtetë në shoqëritë e ndryshme ose gjatë periudhave të ndryshme të historisë.

Në të dyja rastet, është e rëndësishme të jemi të ndërgjegjshëm për mënyrën se si be i formojmë bindjet tona dhe se si interpretimet tona të së vërtetës mund të ndikohen nga faktorë si kultura, edukimi dhe mediat. Kjo është ajo që Bertrand Russell është duke na kujtuar me thënien e tij: bindja e shumicës nuk e bën diçka të jetë e vërtetë. Kur e vërteta subjektive përplaset me atë objektive, kjo e fundit gjithnjë fiton.

Duhet të përdorim arsyen, analizën kritike dhe faktet për të na ndihmuar në kuptimin tonë të asaj që është e vërtetë dhe asaj që nuk është. Si dhe duhet të jemi të hapur për t’u sfiduar dhe të sfidojmë atë që besojmë dhe atë që pranojmë si të vërtetë. Vetëm kështu mund të zgjerojmë njohuritë tona dhe të kuptojmë më mirë realitetin ku jetojmë.