Krijimi: Zoti na solli në ekzistencë para rreth 6000 vitesh sepse ashtu thuhet në Bibël (apo Kuran). Dhe Bibla është e vërtetë sepse ashtu thuhet aty.
Evolucioni: ADN-ja e specieve evoluoi ngadalë gjatë miliarda viteve sepse këto janë vëzhgimet shkencore. Shkenca është e saktë sepse shumë ekspertë të shekullit të kaluar kanë studjuar provat fizike dhe i kanë paraqitur konkluzionet e tyre tek kolegët e tjerë pët t’u verifikuar, nga ku pastaj është mbërritur konsensusi shkencor.
Shpjegimi i krijimit të jetës në Tokë nga pikëpamja shkencore e evolucionit është një proces kompleks dhe i gjatë që ka shtrirje prej miliardë vitesh. Teoria e Evolucionit është shpjegimi më i mirë dhe më i pranuar shkencërisht për ndryshimet dhe diversitetin e formave të jetës në historinë e Tokës.
Teoria Shkencore
Në këtë pikë, është e rëndësishme të sqarohet se, në shkencë, termi “teori” dhe “hipotezë” kanë kuptime të ndryshme dhe, si rrjedhojë, janë shpeshherë të keqkuptuar jashtë kontekstit shkencor.
Një “hipotezë” është një deklaratë e testueshme që shpreh një parashikim të bazuar mbi njohuritë ekzistuese. Është si një supozim i arsyeshëm që mund të vërtetohet ose hidhet poshtë nëpërmjet eksperimenteve dhe / apo vëzhgimeve. Hipotezat shpesh formohen si një pjesë e procesit shkencor për të testuar idetë dhe për të marrë më shumë njohuri rreth botës. Për shembull, një shkencëtar mund të propozojë hipotezën se “nëse rritet temperatura, atëherë shpejtësia e reaksionit kimik do të rritet”.
Nga ana tjetër, një “teori” në shkencë është një shpjegim i përgjithshëm për një grup fenomenesh të vëzhguara që është bazuar në një sërë të gjerë dëshmish dhe që ka kaluar provat e shumta. Teoritë janë më komplekse dhe më të përgjithshme se hipotezat, dhe ato janë një pjesë e rëndësishme e modelit shkencor. Për shembull, Teoria e Relativitetit të Përgjithshëm e Albert Einstein-it, Teoria e Evolucionit të Charles Darwin-it, dhe Teoria e Big Bang-it janë të gjitha teori shkencore.
Ndërkohë që hipotezat mund të jenë të përkohshme dhe mund të ndryshojnë me të dhënat e reja, teoritë janë shpesh herë koncepte të qëndrueshme dhe që janë pranuar gjerësisht nga komuniteti shkencor pasi kanë kaluar një sërë provash të rrepta. Por, është e rëndësishme të theksohet se edhe teoritë mund të ndryshojnë ose të zëvendësohen me teori të reja nëse të dhënat e reja ashtu e kërkojnë. Deri më sot nuk ka ndodhur që një teori shkencore të jetë hedhur poshtë me daljen e të dhënave të reja. Ajo thjeshtë është zgjeruar dhe përmirësuar më shumë.
Një dallim kyç pra është se një hipotezë është një deklaratë e vetme dhe e izoluar, ndërsa një teori është një shpjegim i gjerë që lidh dhe shpjegon shumë fakte dhe hipoteza bashkë.
Abiogjeneza dhe Evolucioni
Procesi fillon me abiogjenezën, të cilën shkencëtarët e përcaktojnë si krijimin e jetës nga materiale joorganike. Ky fenomen ndodhi rreth 3.5-4 miliardë vite më parë. Në këtë fazë fillestare, shkencëtarët mendojnë se molekulat organike të thjeshta u formuan në oqeanet e hershme të Tokës nën kushte ekstreme. Këto molekula më pas u kombinuan për të formuar strukturat e para të jetës, si RNA-t, që kanë aftësinë për t’u riprodhuar.
Pas krijimit të formave të thjeshta të jetës, evolucioni u shfaq si një forcë drejtuese. Principet e evolucionit, si seleksionimi natyror dhe mutacionet apo ndryshimet gjenetike, filluan të formojnë diversitetin e jetës. Organizmat që përshtateshin më mirë në mjedisin e tyre kishin një shans më të madh për të mbijetuar dhe për të kaluar genet e tyre tek gjeneratat e ardhshme. Kjo ndodhi përgjatë miliarda vitesh dhe çoi në krijimin e gjithë diversitetit të jetës që shohim sot.
Evolucioni është një proces i vazhdueshëm, dhe speciet vazhdojnë të ndryshojnë dhe të përshtaten në mjediset e tyre. Kjo përfshin edhe njeriun, të cilin shkencëtarët e konsiderojnë si produktin e një procesi të gjatë evolutiv që ka filluar nga primatët e hershëm.
Ka shumë detaje dhe komponentë specifike të kësaj historie që vazhdojnë të studjohen dhe të debatohen nga shkencëtarët. Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet se, përkundër ndonjë paqartësie specifike, teoria e evolucionit është një nga teoritë më të forta dhe më të pranuara në shkencë. Ajo ofron një kuadër të plotë dhe konsistent për të kuptuar historinë e jetës në Tokë.
Krijimi sipas feve monoteiste
Tani le të sqarojmë krijimin sipas Islamit, Krishterimit dhe Judaizmit.
Judaizmi dhe Krishterimi: Këto dy fe kanë të njëjtën histori të krijimit, e cila është e përfshirë në Gjenezën, librin e parë të Biblës dhe të Tora. Sipas kësaj historie, Perëndia krijoi botën dhe gjithçka brenda saj në gjashtë ditë. Në ditën e parë, Perëndia krijoi dritën dhe errësirën. Në ditën e dytë, Ai ndau “ujërat” për të formuar qiellin dhe detin. Në ditën e tretë, Ai formoi tokën dhe bimësinë. Në ditën e katërt, Ai krijoi diellin, hënën dhe yjet. Në ditën e pestë, Ai krijoi kafshët e detit dhe zogjtë. Në ditën e gjashtë, Ai krijoi kafshët e tokës dhe njeriun (Adamin dhe Evën). Në ditën e shtatë, Ai pushoi, duke e shenjtëruar këtë ditë si një ditë pushimi, ose siç njihet ndryshe në judaizëm, Sabati.
Ndërkohë sipas Islamit: Historia e krijimit në Islam është e përfshirë në Kuran. Ai nuk përshkruan një histori lineare dhe të detajuar të krijimit siç bën Bibla, por ka ajete të shpërndara që flasin për krijimin e botës dhe të njeriut. Sipas Kur’anit, Allahu krijoi universin në gjashtë ditë, por këto “ditë” nuk duhet të kuptohen si ditët 24-orëshe që njohim, por si periudha kohe. Ai krijoi çdo gjë, duke filluar nga një “gjendje e patrajtë”, dhe më pas ndau qiellin dhe tokën. Gjithashtu, Ai krijoi njeriun (Adamin) nga dheu dhe më pas i futi atij frymën e jetës.
Le të bëjmë tani krahasimet e duhura në lidhje më këto shpjegime krejt të ndryshme
Edhe një herë, Teoria e Evolucionit bazohet në shkencë, e cila është një proces i bazuar në vëzhgime, prova dhe analiza të dhënash. Shkencëtarët përdorin hipoteza, eksperimente, dhe analiza statistikore për të kuptuar botën rreth nesh. Nga ana tjetër, historitë e krijimit në fe janë pjesë e doktrinave fetare që vijnë nga librat e ashtuquajtur “të shenjtë”, si Bibla dhe Kurani, të cilat besohen si të vërteta nga besimtarët e një feje a një tjetre.
Teoria e Evolucionit përshkruan një proces të gjatë dhe gradual të ndryshimeve, që zgjat me miliarda vite, ku formave të ndryshme të jetës kanë ndryshuar vazhdimisht nga forcat e seleksionit natyror dhe mutacioneve gjenetike, që është një proces i paudhëzuar dhe i paqëllimtë. Ndërsa historitë e krijimit sipas feve përshkruajnë një krijim të qëllimshëm dhe të udhëzuar nga Perëndia apo Zoti, i cili krijon botën dhe gjithçka në të brenda një periudhe shumë të shkurtër kohore (p.sh., gjashtë ose shtatë ditë).
Nga ana tjetër, ndërkohë që Teoria e Evolucionit interpretohet në mënyrë uniforme në komunitetin shkencor bazuar në provat dhe të dhënat, historitë e krijimit sipas feve kanë shumë interpretime apo versione të ndryshme, kjo në varësi nga besimi fetar i individit, si dhe nga kuptimi i tyre i teksteve “të shenjta”. E vërteta vjen me një version të vetëm ndërsa gënjeshtrat apo sajesat kanë shumë versione.
Teoritë shkencore, si teoria e evolucionit, mund të modifikohen ose të rishikohen nëse të dhënat e reja dhe hulumtimet e mëtejshme e kërkojnë këtë në mënyrë që ato të përmisojnë kuptimin tonë në lidhje me botën natyrore. Në anën tjetër, historitë e krijimit sipas feve janë të pandryshueshme, të shenjta dhe të përhershme gjithnjë sipas besimtarëve specifike të atyre feve.
Pse duhet të ketë akoma debat në lidhje me këto shpjegime?