Shkenca pa fenë është sakate, feja pa shkencën është qorre

Ky është një nga citatet e shpeshta të Ajnshtajnit nga fetarët të cilët mundohen ta paraqesin atë si besimtar në Zot. Por si i është përgjigjur Ajnshtajni këtyre aludimeve?

“Ishte, sigurisht, një gënjeshtër ajo që ju lexuat për bindjet e mia fetare, një gënjeshtër që po përsëritet sistematikisht. Unë nuk besoj në një Zot personal dhe nuk e kam mohuar kurrë diçka të tillë por e kam shprehur qartë. Nëse ka diçka tek unë e cila mund të quhet fetare atëherë ajo është admirimi pa kufi për strukturën e botës për aq sa shkenca e zbulon atë.”

Albert Ajnshtajni, figura shumë e njohur e fizikës dhe një nga mendjet më të mëdha të shekullit të 20-të, ka shkaktuar shumë debat për mënyrën se si ai i sheh fenë dhe Zotin. Shumë fetarë janë përpjekur t’i manipulojnë dhe interpretojnë për Zotin dhe universin në një mënyrë që përputhet me bindjet e tyre fetare. Por kundërpërgjigja e tij dërrmon çdo përpjekje që bëhet për t’i atributuar atij një besim fetar.

Albert Ajnshtajni e kishte të qartë se ai nuk besonte në një Zot personal. Ai hodhi poshtë çdo përpjekje për ta bërë atë të duket si një besimtar tradicional, duke i quajtur ato “gënjeshta” që po përsëriteshin në mënyrë sistematike. Por, pavarësisht mohimit të tij për një Zot personal, ai pranonte se kishte një element “fetar” në mënyrën se si ai shikonte universin. Por çfarë do të thotë kjo?

Për Ajnshtajnin, admirimi “pa kufi” për strukturën e botës, për aq sa shkenca e zbulon atë, ishte ajo që mund të quhej “fetare” tek ai. Ai u shpreh se ishte i mahnitur dhe i habitur me strukturat e thella të universit dhe ligjet që e rregullojnë atë. Kjo ndjenjë e mahnitjes dhe e habisë ndaj natyrës dhe strukturës së universit nuk është shumë larg nga ndjenjat që shumë besimtarë përjetojnë ndaj Zotit të tyre.

Kështu, megjithëse Ajnshtajni nuk ishte besimtar në kuptimin tradicional të fjalës, ai e shihte shkencën si një mënyrë për të kuptuar dhe për të vlerësuar mënyrën se si funksionon universi. Ky qëndrim ndaj shkencës dhe universit i ka dhënë atij një lloj elementi “fetar” të vetin, i cili, megjithëse ndryshe nga besimi i shumicës së besimtarëve, është ende një formë e respektit dhe e admirimit ndaj botës që na rrethon.

Pra, kur flasim për besimin e Albert Ajnshtajnit, duhet të kemi parasysh kontekstin dhe kuptimin e fjalëve të tij. Ai nuk besonte në një Zot personal, por kishte një respekt dhe admirim të thellë për universin dhe ligjet e tij. Në këtë kuptim, mund të themi se ai kishte një lloj “fetarie” shkencore brendaj tij, një respekt dhe admirim për universin dhe strukturën e tij që, në një mënyrë, mund të krahasohet me ndjenjat e një besimtari ndaj Zotit të tij.